درس‌گفتارهای ایدئولوژی و اتوپیا

آنچه از ریکور برای ما بجا نمانده تحلیل گستردهٔ پی‌آمدهای رویکرد هرمنوتیکی او به نظریهٔ اجتماعی و سیاسی است. انتشار مجلد حاضر، درس‌گفتارهای ریکور دربارهٔ ایدئولوژی و اتوپیا، باید در راه پاسخ به این نیاز گام بردارد.

ریکور در این درس‌گفتارها (۱۹۷۵) نخستین تحلیل مفصل‌اش از کارل مانهایم، ماکس وِبر و کلیفورد گیرتز را عرضه می‌کند، و بحث‌های انتشاریافته‌اش دربارهٔ لوئی آلتوسر و یورگن هابرماس را بسط می‌دهد. برخورد ریکور با مارکس، که موضوعِ پنج درس از هجده درس است، اهمیت ویژه‌ای دارد. ریکور مدت‌هاست که مارکس، فروید و نیچه را «سه استاد بزرگ تردید» نامیده است.

از حیث دو موضوع درس – ایدئولوژی و اتوپیا – بعد از مانهایم، ریکور نخستین کسی است که کوشیده این دو موضوع را در درون یک چارچوب مفهومی به بحث بگذارد. معمولاً، ایدئولوژی سرفصلی برای جامعه‌شناسی یا علوم سیاسی بوده است، اتوپیا هم سرفصلی برای تاریخ یا ادبیات. ریکور ایدئولوژی و اتوپیا را کنار هم می‌گذارد و به این ترتیب این دو را بهتر تعریف، مرزبندی و از صورت‌بندی‌های مفهومی پیشین متمایز می‌کند، صورت‌بندی‌هایی که در آن‌ها ایدئولوژی متضادِ هم واقعیت و هم علم بوده است و اتوپیا نیز رویایی صرف، آرزویی خیالی، انگاشته شده است.