تجربه بازی سیاسی در میان ایرانیان

رقابت‌های سیاسی در ایران امروز، دچار نوعی «سیاست‌زدگی» مفرط و ناهنجار هستند. بازیگران و رقابت‌پیشگان عرصهٔ سیاست، نه چندان طالب قاعده‌مندکردن رفتار و کردار خود، نه راغب تعریف «جغرافیای مشترک بازی سیاسی»، «خطوط قرمز»، «خطوط نارجی» و نه پذیرای «به رسمیت» شناختن (دوژوره و یا دوفاکتو) یکدیگرند. در شرایطی این‌چنین، پرسشواره‌های دیرآشنا مجال خودنمایی و بازنمایی پیدا می‌کنند که: آیا جامعهٔ ایرانی، اساساً، استعداد برتابیدن «رقابت سیاسی سالم و قاعده‌مند» را داراست؟ آیا فرهنگ سیاسی ما، حامل دقایق و هنجارهای مترتب بر بازی / رقابت مسالمت‌آمیز حزبی هست؟ آیا، امتزاج «سیاست» و «ایدئولوژی» در این مرز و بوم، نوعی انسداد و عصبیت را جایگزین «عقلانیت» در پهنهٔ کنش و واکنش‌های سیاسی نکرده است؟ آیا فرهنگ عمومی قانون‌گزیر، استبدادگرا، فردگرا، کلام‌محور (دوانگار)، خودی و دگرساز، قداست‌پرور، «فصل» گرا و «وصل» ستیز ما ایرانیان، ترجمهٔ عینی و عملی خود را در قالب رقابت‌های سیاسی «جدایی‌طلب»، «قهرآمیز» و «فراق مسلک» نیافته است؟ تا چه میزان سرگشتگی قواعد ناظر بر بازی‌های سیاسی در نزد بازیگران جمعی سیاسی ما، به گم‌گشتگی رفتار سیاسی دمکراتیک در جامعهٔ ایرانی یاری رسانده است؟ تا چه میزان بستر اجتماعی – سیاسی و نیز فرهنگی جامعهٔ ما، مستعد تقریر گزاره‌های جدی پیرامون «تحزب» و «تکثر سیاسی» و «رقابت سیاسی» بوده و هست؟ به بیان دیگر، آیا کردارهای تاریخی سازمان‌یافته‌ای فراسوی تشکل‌های گفتمانی سیاسی در جامعهٔ یک سده گذشتهٔ ما وجود داشته‌اند که به گفتمان‌های سیاسی معنی بخشند و بدانان منزلت و شأنی جدی ارزانی دارند؟ آیا اساساً، روحیهٔ ایرانی و فرهنگ سیاسی ایرانی، رفتار و اندر کنش‌های تشکیلاتی و حزبی (کنش‌های جدی سیاسی) را برمی‌تابد؟ و بالاخره، در این شرایط گذار تاریخی، چه باید کرد و چه نباید کرد؟